a) Malın Fiyatı: Mal arzı ve fiyatı arasında pozitif bir ilişki mevcuttur; diğer şartlar sabitken, mal fiyatı arttıkça arzedilen mal miktarında artış gözlenir. Bir firma için arz ve fiyat arasındaki İlişkiyi veren (aız eğrisi) pozitif eğilimli olup, firmanın marjinal maliyet eğrisinin, marjinal maliyetin arttığı ve ortalama maliyetin üzerine kalan kısmıdır. Mal fiyatının artması mevcut firmaların daha fazla mal arzında bulunmalarını teşvik ederken, önceki (daha düşük) fiyatlarda mal arzında bulunmaları mümkün olmayan verimsiz firmaların da yüksek fiyatların etkisi ile piyasaya girmelerine ve arzın artmasına yol açar.
b) Malın Maliyeti: Mal arzı ile maliyeti arasında, diğer şartlar sabitken, negatif bir İlişki mevcuttur; maliyetlerin artması arz miktarında azalmaya yol açar. örneğin, bazı İktisatçılar 1973-74 Petrol Şoku sonrasında yaşanan stagflasyonu (enflasyon ve üretim gerilemesi-nin birlikte yaşanması) ekonomilerde toplam arz eğrisinin yüksek girdi (enerji) maliyetleri nedeniyle yukarı kaymasına (yani verili ar/, fiyatlarında daha az mal arzında bulunulmasına) bağlamaktadırlar.
c) Üretim Teknolojisi: Üretim teknolojisindeki gelişme, maliyet tasarrufları sağlamak ve emek gücü verimliliğini arttırmak suretiyle arz artışına yol açabilir.
d) Diğer arz şartları: özellikle tarımsal üretimde hava şartlan tarımsal mal arzı üzerinde etkin bir faktördür.
Mal fiyatındaki değişmeler, diğer şartlar sabitken, arz eğrisi üzerinde aşağı-yukarı, hareketleri, diğer şartlardaki değişmeler İle (maliyet değişmesi, teknolojik değişiklikler) verili arz fiyatında arz eğrisinin yukarı-aşağı kayması ile ifade edilir. [1]
Endüstri Arz Eğrisi
Herhangi bir endüstrinin toplam arzı o endüstrideki firmaların münferit arzlarının toplamına eşittir. Tam rekabet şartları altında, eğer herhangi bir dışsallık söz konusu değilse (yani, teknoloji ve faktör fiyatları o endüstrinin üretim düzeyinden bağımsız ise), endüstrinin toplam arz eğrisi firma arz eğrilerinin yatay bir toplamıdır. Bu eğrinin eğimi, firmalar arası verimlilik farklanna bağlıdır; eğer tüm (mevcut ve potansiyel) firmalar eşit verimlilikte ise, toplam arz eğrisi ortalama arz fiyatının, asgari ortalama maliyete eşit olduğu düzeyde sonsuz esnekliğe sahiptir (yani bu fiyat düzeyinin üzerindeki fiyatlarda arz sonsuz, bu fiyatın altındaki fiyatlarda ise arz sıfır olacaktır). Firmalar arası verimlilik farkları arttıkça endüstrinin toplam arz eğrisi de daha az esnek hale gelecektir (yani arz, fiyatlara olan duyarlılığı azalacaktır).
Herhangi bir mal için arz esnekliği, o malın fiyatı belli bir oranda değiştiğinde arz edilen miktarın hangi oranda değişeceğini gösterir. Örneğin, A malının arz esnekliği .2 ise, bu malın fiyatı % 10 değiştiğinde, mal arzı % 2'lik bir artış gösterecektir. Arz esnekliğinin düşük olduğu piyasalarda fiyat dalgalanmalarının nisbeten daha büyük boyutta olması mümkündür. Örneğin, tarımsal malların arz esnekliği üretimin teknik şartlan nedeniyle (arzı kısa vadede süratle arttırma konusundaki fiziki sınırlamalar) oldukça düşüktür.
Belirli bir mal (ya da hizmet) için belirli bir piyasada, belirli bir zaman kesitinde ve belirli bir fiyatta ortaya çıkan ve satın alma gücü ile desteklenmiş satın alma isteği talep olarak tanımlanır. Bir mala olan talebi belirleyen belli başlı faktörler şunlardır:
a) Malın Fiyatı: Mal talebi ve fiyatı arasında normalde negatif bir İlişki sözkonusudur. Mal fiyatı arttıkça diğer şartlar sabitken- mala olan talep miktarındü düşme gözlenir.
Bîr malın fiyatı değiştiğinde (örneğin düştüğünde) iki farklı etki söz konusudur. Bunlar "i-kame"ve "gelir" etkileridir. İkame etkisi, tüketicinin, söz konusu malın nİsbi fiyatının (diğer mallara göre olan fiyatı) azalması nedeniyle bu malı diğer mallara ikame etmesidir ve her halükarda o mala olan talebi arttırıcı yöndedir. Malın fiyatının düşmesi, satın alma gücünde adeta bir artış anlamına gelmekte ve eğer mal "normal" bir mal ise (yani gelir arttıkça talebi artan bir mal ise) taleb artışı sağlamaktadır; bu etki "gelir etkisi" olup, gösteriş için tüketim ve "inferior" mallar (gelir arttıkça talebi düşen mallar) gibi istisnai davranışlar dışında "İkame" etkisini pekiştirici yöndedir.
b) İkame Malların Fiyatı: Herhangi bir mala olan talep ile ikame malların fiyatları arasında pozitif bir ilişki vardır, örneğin, çay ve kahve birbirine ikame edilebilir mallar olup, çay fiyatındaki artış kahveye olan talebi arttıracaktır.
c) Tamamlayıcı Malların Fiyatı: Herhangi bir mala olan talep ile o malın tamamlayıcısı niteliğindeki malların fiyatı arasındaki ilişki negatiftir. Örneğin, çay ve şeker tamamlayıcı mallar ise, şeker fiyatının artması, şekere olan talebin düşmesi ile birlikte çaya olan talebi de azaltacaktır.
d) Alıcı Geliri: Talep İle gelir arasında -normal mallar için pozitif bir ilişki sözkonusudur. Alıcıların gelirlerindeki artış, gelir esnekliği ölçüsünde mala olan talebi de arttıracaktır.
e) Tüketici zevkleri ve alışkanlıkları: Tüketi-
cilerin zevk ve alışkanlıkları talebi etkileyen bîr diğer önemli faktördür. Herhangi bir mala karşı zevk ve alışkanlıklardaki artış o mala olan talebi arttırıcı yöndedir.
Diğer tüm şartlar sabitken, malın kendi fiyatındaki değişmeler talep eğrisi üzerinde aşa-ğı-yukarı hareketlerle, diğer şartlardaki değişmeler ise talep eğrisinde kaymalarla İfade edilir. Örneğin, gelirde, ikame mal fiyatlarında ve zevk ve alışkanlıklarda o mala karşı bir artış, talep eğrisini yukarı kaydırırken; tamamlayıcı mal fiyatındaki bir artış, gelir ve ikame mal fiyatlarında azalma, talep eğimini aşağı doğru kaydıracaktır. [2]
Talep (Fiyat) Esnekliği
Herhangi bir mal için talep esnekliği, o malın fiyatı belli bir oranda değiştiğinde taleb edilen miktarın hangi oranda değişeceğini gösterir. Örneğin, talep esnekliği (-,5) ise mal fiyatında % 10 bir artış, talebi % 5 oranında azaltacaktır.
Bunun dışında ikameya da tamamlayıcı malların fiyatlarındaki değişmelerin mala olan talep üzerindeki etkisi ise çapraz (eross) esneklikler İle ölçülür. Çapraz esneklikler, tamamlayıcı mallar için negatif, ikame mallar için pozitiftir. [3]
Gelir Esnekliği
Gelir esnekliği, gelirdeki değişmelerin mala olan talep üzerindeki etkisini ölçer, örneğin, bir mal için gelir esnekliği (%9) ise, gelir % 10 arttığında, mal talebi % 9 oranında artar.
Tam rekabet şartlarında, arz-taleb eşitliği 'denge' fiyatı verir. Fiyatın herhangi bir nedenle 'denge' dışına çıkması arz ve talep arasında dengesizlik yaratmakta, bu dengesizlik fiyatın denge fiyata yönelmesini sağlamakta ve fiyat değişim süreci dengesizlik giderilinceye kaaar devam edecektir..
Adnan BÜYÜKDENİZ
Bk. Matjinalizm; Analiz; Ücret
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.